W obliczu kryzysu klimatycznego, wyczerpywania się zasobów naturalnych i rosnących nierówności społecznych, coraz więcej osób i organizacji zaczyna zadawać pytanie: czy wzrost gospodarczy, który od lat napędza rozwój cywilizacyjny, jest nadal możliwy do utrzymania, a może i potrzebny w obecnym kontekście ekologiczno-społecznym? W odpowiedzi na te wyzwania pojawił się ruch „degrowth”, który stawia na spowolnienie tempa rozwoju gospodarczego, jako sposób na ratowanie planety przed dalszymi katastrofami ekologicznymi.
Czym jest ruch „degrowth”?
Ruch „degrowth” (z ang. „spadek”, „degradowanie”) to koncepcja ekonomiczna i społeczna, która postuluję celowe ograniczenie wzrostu gospodarczego w celu poprawy jakości życia, ochrony środowiska i przywrócenia równowagi w relacjach człowieka z naturą. Zamiast dążyć do nieustannego wzrostu PKB, „degrowth” skupia się na zmniejszeniu produkcji i konsumpcji, a także na promowaniu alternatywnych modeli rozwoju społecznego.
Dlaczego „degrowth”?
Ruch „degrowth” pojawił się jako reakcja na dominujący w XX i XXI wieku model rozwoju, który opierał się na nieprzerwanym wzroście gospodarczym, nie uwzględniającym granic zasobów naturalnych ani skutków ubocznych, takich jak zmiany klimatyczne czy degradacja środowiska. Współczesny model wzrostu prowadzi do coraz większych nierówności społecznych, zanieczyszczenia środowiska i utraty bioróżnorodności.
- Granice wzrostu – Zgodnie z teorią „degrowth”, nieustanny wzrost gospodarczy jest niemożliwy do utrzymania w kontekście ograniczonych zasobów planety. Wzrost produkcji i konsumpcji prowadzi do nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych, wylesiania, zanieczyszczenia powietrza i wód, a także wzrostu emisji gazów cieplarnianych.
- Zmiany klimatyczne – Społeczności naukowe i ekologiczne podkreślają, że wzrost gospodarczy jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do kryzysu klimatycznego. Ograniczenie tego wzrostu mogłoby znacząco zmniejszyć emisję CO2, a tym samym zahamować globalne ocieplenie.
- Nierówności społeczne – Ruch „degrowth” zauważa, że wzrost gospodarczy prowadzi do pogłębiania nierówności społecznych, ponieważ korzyści z rozwoju gospodarczego nie są równomiernie rozdzielane. Zamożniejsze kraje i grupy społeczne korzystają z zasobów planety kosztem biedniejszych regionów, co prowadzi do globalnych nierówności.
Jakie są cele ruchu „degrowth”?
Ruch „degrowth” ma na celu:
- Ograniczenie konsumpcji – Promowanie świadomego stylu życia, który opiera się na mniejszej konsumpcji dóbr materialnych i większym nacisku na jakość życia, zamiast jego ilości. Zamiast gromadzenia dóbr materialnych, ruch promuje inwestowanie w relacje międzyludzkie, zdrowie i edukację.
- Zmniejszenie produkcji – Dążenie do redukcji produkcji towarów i usług, które nie służą zrównoważonemu rozwojowi. W tym kontekście chodzi o ograniczenie przemysłu, który prowadzi do degradacji środowiska, a jednocześnie nie poprawia jakości życia ludzi.
- Decentralizacja i lokalność – Ruch promuje decentralizację gospodarki, wspieranie lokalnych rynków i produkcji, aby zredukować emisję gazów cieplarnianych związanych z transportem i globalnym handlem.
- Równość społeczna – Zmniejszenie nierówności poprzez wprowadzenie bardziej sprawiedliwego podziału zasobów i dochodów. Ruch „degrowth” postuluje systemy ekonomiczne, które kładą nacisk na dobrostan wszystkich, a nie tylko na zysk jednostkowy.
Czy spowolnienie gospodarki może uratować planetę?
Ruch „degrowth” jest odpowiedzią na rosnące obawy dotyczące przyszłości naszej planety, ale jego wdrożenie wiąże się z wieloma wyzwaniami.
- Korzyści ekologiczne – Zmniejszenie tempa wzrostu gospodarczego mogłoby pomóc w ochronie środowiska. Ograniczenie produkcji i konsumpcji zmniejszyłoby presję na zasoby naturalne, ograniczyło emisję gazów cieplarnianych oraz zmniejszyło ilość odpadów.
- Społeczna sprawiedliwość – Ograniczenie nadmiernej konsumpcji i koncentracji dóbr materialnych mogłoby pomóc w zmniejszeniu nierówności społecznych i poprawie jakości życia. Zamiast dążyć do coraz wyższych standardów życia materialnego, ruch promuje dążenie do lepszego zdrowia, relacji międzyludzkich i równości.
- Wyzwania ekonomiczne – Wdrożenie idei „degrowth” na globalną skalę wiąże się z licznymi trudnościami. Spowolnienie gospodarki mogłoby prowadzić do problemów z bezrobociem, obniżeniem poziomu życia w krajach rozwiniętych, a także do wyzwań w obszarze finansów publicznych.
- Zmiana paradygmatu – Wprowadzenie ruchu „degrowth” wymaga zmiany sposobu myślenia o rozwoju gospodarczym. Wymaga to globalnej współpracy, edukacji społecznej i przeformułowania celów politycznych oraz gospodarczych, które obecnie są oparte na nieustannym wzroście.
Ruch „degrowth” jest jednym z możliwych podejść do rozwiązania kryzysu ekologicznego, jakie proponują eksperci. Choć wiąże się z wieloma wyzwaniami, w tym z koniecznością zmiany paradygmatu rozwoju, może stanowić kluczowy element w walce z kryzysem klimatycznym i globalnymi nierównościami. Zamiast nieustannego wzrostu, „degrowth” stawia na jakość życia, równowagę ekologiczną i sprawiedliwość społeczną, co może stanowić przyszłość bardziej zrównoważonego świata.
