Najlepsza sytuacja to taka, w której małżonkowie dokonają podziału majątku jeszcze przed ślubem lub podczas zgodnego pożycia. W praktyce jednak kwestie majątkowe najczęściej reguluje się w trakcie rozwodu lub tuż przed nim. Do głosu dochodzą emocje, pojawiają się konflikty. O rozwiązania prawne związane z podziałem majątku wspólnego małżonków zapytaliśmy prawnika –adwokata Michała Brodeckiego.
W momencie zawierania związku małżeńskiego rzadko która para zastawia się, jak potoczą się sprawy podczas ewentualnego rozwodu. Niestety, statystykom daleko pod tym względem do romantyzmu. Według danych GUS, obecnie rozpada się w Polsce co trzecie małżeństwo. Rozwód może być zgodny i szybki, jednak zwykle taki nie jest. Dochodzi jeszcze kwestia podziału majątku wspólnego, która wzbudzać może wiele emocji.
Majątek wspólny małżonków
Zwarcie związku małżeńskiego skutkuje powstaniem tzw. ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Oznacza to, iż między dwojgiem ludzi tworzy się więź finansowa, uregulowana prawnie. Takich regulacji nie ma np. konkubinat, który pod względem polskiego prawa nie daje partnerom żadnych praw do majątku drugiej osoby.
Co do zasady od tego momentu ślubu nabywane przedmioty, nieruchomości i zarobki nie są już wyłączną własnością osoby, która faktycznie je kupiła, lecz stanowią wspólność majątkową. Inaczej jest z dobrami nabytymi poza trwaniem małżeństwa – należą one do składników majątku osobistego. Wszystko więc, co kupiliśmy, zarobiliśmy lub otrzymaliśmy przed ślubem, stanowi odrębność. O tych składnikach majątku osobistego każdy z małżonków może decydować samodzielnie.
Wspólność majątkowa z założenia ma tworzyć bazę i zabezpieczenie dla tworzącej się rodziny. To rozwiązanie prawne niejako równa małżonków ze sobą i ma dawać każdej ze stron poczucie bezpieczeństwa finansowego.
Gdy przychodzi czas rozstania
W życiu bywa różnie. Początkowo zgodne małżeństwo z czasem może stracić łączącą więź przez niezgodność charakterów, różnice w podejściu do wychowania dzieci, podziały religijne i inne nieporozumienia, a w efekcie – zdrady i poważne konflikty. Najczęściej rozwodzą się małżeństwa ze stażem od pięciu do dziesięciu lat. Osobną kategorią przyczyn rozwodów są nałogi jednej ze stron, która nie chce poddać się leczeniu, stosowanie przemocy – fizycznej, emocjonalnej i finansowej, a także hazard i wpędzanie rodziny w długi.
Wbrew pozorom jednak to nie kwestie finansowe najczęściej stają małżonkom na drodze do szczęśliwego pożycia. Zapytani o przyczyny niepowodzenia związku, rozwodnicy częściej wskazują na brak zrozumienia i niesłuchanie niż kłótnie o finanse. Mimo to, sprawa podziału majątku prędzej czy później musi zostać rozwiązana.
Wcześniejszy podział majątku
Niektórzy małżonkowie decydują się na prawne uregulowanie kwestii majątkowych w postaci tzw. intercyzy. Umowę w formie aktu notarialnego można zawrzeć nie tylko przed, ale też w trakcie trwania związku małżeńskiego. Wbrew obiegowej opinii, intercyza nie musi stanowić o całkowitej rozdzielności majątkowej. Istnieją też inne rozwiązania, dostosowane do potrzeb konkretnej rodziny. Wśród nich można wymienić np. ograniczenie wspólności majątkowej, czyli wyłączenie pewnych składników ze wspólnego majątku, rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (stosowaną np. w sytuacji, gdy jedno z małżonków nie pracuje, ponieważ zajmuje się domem) czy rozszerzenie wspólności majątkowej.
Najczęściej jednak podział majątku dokonywany jest już w trakcie rozwodu lub tuż przed nim. To moment, w którym do głosu często dochodzą emocje. Trudno wtedy o szybkie rozwiązanie tych kwestii w zgodzie, bez konfliktów.
O kwestie prawne związane z podziałem majątku małżonków, w tym m.in. sposoby podziału nieruchomości wspólnej, zapytaliśmy adwokata Michała Brodeckiego, specjalizującego się w prawie majątkowym.
Czym jest podział majątku?
Podział majątku to rozdzielenie majątku wspólnego między małżonkami lub byłymi małżonkami. O podziale majątku możemy mówić w przypadku, gdy małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej, zatem wstępując w związek małżeński nie zawarli tzw. intercyzy.
Co zawiera wspólny majątek małżonków?
W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty nabyte przez małżonków lub jednego małżonka w trakcie trwania małżeństwa, o ile nie wchodzą one w skład majątku osobistego drugiego małżonka.
Ponadto do majątku wspólnego zaliczyć należy w szczególności dochody każdego z małżonków, wynagrodzenie za pracę, środki zgromadzone na rachunkach otwartych lub w pracowniczym funduszu emerytalnym każdego z małżonków, a także kwoty składek zaewidencjonowanych na subkoncie ZUS.
W jaki sposób rozstrzygana jest kwestia podziału majątku?
Kwestię podziału majątku wspólnego można rozstrzygnąć dwojako. Zgodni małżonkowie mogą dokonać podziału przed notariuszem lub występując ze zgodnym wnioskiem w tym przedmiocie do Sądu. Jest to najszybsze i najprostsze rozwiązanie.
W praktyce jednak, z uwagi na atmosferę panującą podczas rozstania, zgodny podział majątku przed notariuszem czy sądem zdarza się niezwykle rzadko. Najczęściej skłóceni małżonkowie powierzają podzielenie majątku wspólnego sądowi.
Jakie są różnice w kwestiach podziału majątków między parami, które się tym zajmują w trakcie trwania małżeństwa, a parami, które się tym zajmują podczas rozwodu?
Jak już wspomniałem, podziału majątku mogą dokonać małżonkowie, którzy nie są już objęci ustrojem wspólności ustawowej. Oznacza to, że istnienie możliwości podziału majątku przed rozwodem uzależnione jest od zniesienia wspólności majątkowej. Małżonkowie mogą to zrobić przed notariuszem, w drodze umowy o rozdzielność majątkową, ale także może takiego zniesienia dokonać sąd, na wniosek drugiego małżonka, który np. trwoni majątek wspólny. Dopiero po zawarciu takiej umowy, czy też orzeczeniu sądu, można dokonać podziału. Czy to przed sądem, czy u notariusza – ta kwestia pozostaje do rozstrzygnięcia przez małżonków.
W przypadku par, które chcą podzielić majątek podczas rozwodu, sprawa jest nieco prostsza, bowiem Sąd w sprawie o rozwód może orzec również w przedmiocie podziału majątku. Warunkiem jest złożenie wniosku przez przynajmniej jednego z małżonków. Wniosek taki musi zawierać szczegółowe podanie składników majątku wspólnego i precyzyjne wskazanie ich wartości. Należy pamiętać, że Sąd nie jest związany tym wnioskiem i jego uwzględnienie jest kwestią uznaniową.
W jaki sposób dzieli się nieruchomość pomiędzy małżonków?
Istnieją trzy sposoby na podział nieruchomości wspólnej pomiędzy małżonków.
1. Podział fizyczny nieruchomości
Odbywa się np. poprzez podzielenie nieruchomości na dwie części i przydzielenie po jednej z nich dla każdego małżonka lub wyodrębnienie samodzielnych lokali. Taki podział dozwolony jest jedynie w przypadku, gdy nie jest sprzeczny z przepisami ustawy i nie sprzeciwia się temu społeczno- gospodarcze przeznaczenie nieruchomości. Ponadto nie może spowodować znacznego pomniejszenia wartości nieruchomości lub jej istotnej zmiany.
2. Przyznanie na własność z obowiązkiem spłaty
Nieruchomość może zostać przyznana jednemu z małżonków na wyłączną własność. W takim przypadku powstaje jednak obowiązek spłaty drugiego małżonka. Jeśli małżonkowie dojdą do porozumienia, wysokość i harmonogram spłat mogą być przedmiotem ich osobistego postanowienia.
3. Podział cywilny
Podział cywilny nieruchomości polega na sprzedaży nieruchomości i podziale uzyskanej kwoty między małżonków. W taki sposób do podziału dochodzić może zarówno na etapie postępowania sądowego, jak i przed nim. Podkreślić jednak należy, iż podczas procesu procedura taka okazuje się być mało opłacalna, z uwagi na fakt, że sprzedaż następuje w drodze licytacji komorniczej.
Podział majątku wspólnego małżonków nie jest sprawą prostą, dlatego warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika. Przedstawi on rozwiązania, dzięki którym być może uda się zaspokoić oczekiwania obu stron. Pozwoli to na rozstanie bez zaogniania konfliktów. Czym szybciej rozwodzący się małżonkowie dojdą do zgodności w kwestii finansowej, tym szybciej zakończy się proces, a co za tym idzie możliwe będzie pokojowe zakończenie pewnego etapu życia i przejście do kolejnego.
Adwokat Michał Brodecki
www.kancelariabrodecki.pl